Bố trí góc tâm linh thời @

LTS: Gia đình tôi sắp làm nhà mới. Về “nơi tâm linh”, ông bà muốn đặt dưới trệt trong phòng khách, con cháu thích đưa lên tầng thượng, không biết cách nào thì tốt hơn?

Nhà tôi ở kiểu hiện đại mới xây, muốn bố trí gian thờ trang nghiêm nhưng không biết đặt đâu cho hợp phong thuỷ và nếp sinh hoạt hiện đại?

Những câu hỏi không mới nhưng luôn xuất hiện trong các băn khoăn về tư vấn kiến trúc – xây dựng – nội thất, đặc biệt là trong tháng Vu lan báo hiếu. Luôn có những câu chuyện “nhỏ mà không nhỏ” đòi hỏi gia chủ lẫn nhà chuyên môn cần để tâm xem xét thấu đáo.

Trong ngôi nhà truyền thống của người Việt ta xưa nay luôn đặt bàn thờ tổ tiên tại trung tâm ngôi nhà, cụ thể là ở gian chính. Do gian chính cũng thường là chỗ tiếp khách nên có một số quan niệm cho rằng hai không gian (tiếp khách và thờ cúng) có thể là một. Thực ra những nhà có điều kiện vẫn thường hay làm hẳn gian thờ riêng biệt, hoặc kết hợp là nhà thờ tự của cả dòng họ.

Vận dụng linh hoạt giá trị truyền thống

Người xưa không đưa gian thờ lên lầu, đơn giản vì ngôi nhà thuở trước đa phần không có lầu (ngoại trừ cung điện, chùa tháp) với kết cấu nhà chủ yếu bằng khung gỗ, tranh tre, tường đất… chưa có sàn đúc chắc chắn nên gian thờ phải ở dưới trệt để vững chắc, ổn định, thuận tiện khi giỗ chạp, lễ tết.

Trong điều kiện cư trú hiện đại, xếp đặt gian thờ cũng phải tuân thủ chặt chẽ và vận dụng linh hoạt các nguyên tắc truyền thống, đó là: tại vị trí cao, phía trên bàn thờ là nóc nhà và bầu trời, không có các phòng ốc khác đè lên, phía trước bàn thờ là các không gian trang trọng, phía sau là cầu thang và không gian phụ như sân phơi, kho. Như vậy phòng thờ đặt tại lầu trên cùng sẽ đạt được các tiêu chí này. Mặt khác nhà phố thường bị vây chặt bởi các nhà chung quanh, nếu đặt bàn thờ dưới tầng trệt ngay trong phòng khách bước vào sẽ khó thông thoáng, thắp nhang nhiều ố vàng cả trần nhà, rồi trên đầu của bàn thờ có khi là phòng vệ sinh, phòng trẻ em chơi đùa… sẽ làm giảm đi tính tôn nghiêm. Đó là chưa kể đến việc từ ngoài cửa bước vào nhà đã nhìn thấy hết bàn thờ, bài vị, hình ảnh tổ tiên… có thể tạo nên gò bó, thiếu linh hoạt và thoải mái trong bài trí không gian giao tiếp.

Chọn giải pháp tuỳ theo hoàn cảnh

Tất nhiên nói như vậy không có nghĩa là phòng thờ trong nhà phố hay biệt thự lầu phải đặt trên lầu thượng, nhất là đối với gia đình neo người, sức khoẻ kém, đi lại lên xuống khó khăn. Giải pháp hiện nay của các kiến trúc sư thời @ rất linh hoạt, phong phú và cũng rất “nhập gia tuỳ tục”. Hầu như ai cũng có thể tham khảo liền trên mạng nhiều hình ảnh thiết kế hấp dẫn, bắt mắt, thế nhưng tất cả các gia chủ đã từng làm “khổ chủ” khi xây nhà đều khẳng định rằng: phải có nhà thiết kế chuyên nghiệp thì mọi ý tưởng của mình, dù là sơ khai hay đã tham khảo ở đâu đó mới có thể trở thành hiện thực. Cụ thể trong chuyện chọn vị trí và sắp xếp phòng thờ, nhiều người chỉ nghĩ đơn giản có căn phòng là xong, đến khi vào không gian cụ thể mới đau đầu vì phải tính toán ngay từ khi bắt đầu thiết kế xây nhà sao cho phù hợp, nào là tiện sử dụng nhưng không khiến nhà âm u nhang khói, khi có giỗ chạp đông người kéo đến thì sắp xếp làm sao, hoặc con cái là dân du học về đầu óc Tây hoá thì bàn thờ thích thiết kế khác xưa, giản đơn hiện đại mà vẫn trang nghiêm… Các giải pháp do vậy đều phải căn cứ theo hoàn cảnh cụ thể, không áp đặt khiên cưỡng và cũng không vay mượn tuỳ tiện…

Ví dụ, với gia chủ muốn đặt phòng thờ (hay bàn thờ) dưới tầng trệt, thì không gian được khuyến nghị lựa chọn nên nằm kề cận giếng trời hoặc trong khoảng thông tầng (nhà có lửng), đồng thời, nên nằm lui về phía sau nhà và ít bị “ lộ diện” ra phòng khách phía trước. Điều này dễ thấy đối với dạng phòng khách có thiết kế trang trí theo lối hiện đại thì các dạng tủ thờ hay trang trí cầu kỳ, hoạ tiết cổ điển… hoặc dùng lại tủ thờ “truyền kỳ nhiều đời” sẽ rất khó có thể hài hoà với không gian và trang thiết bị hiện đại, dễ tạo ra hình ảnh khập khễnh trong phong cách nội thất. Tất nhiên, với dạng nhà có nội thất cổ điển, sử dụng nhiều đồ gỗ dạng “sập gụ tủ chè” thì bàn thờ đặt cùng không gian phòng khách là hợp lý, tuy nhiên vẫn cần giải pháp xử lý thông thoáng tự nhiên thật triệt để.

Một số gia đình không thường xuyên cúng giỗ hoặc đã có nơi khác trong dòng họ đặt bàn thờ gia tộc thì có thể bố trí không gian thờ cúng linh hoạt, như đặt bàn thờ nhỏ gọn tại vị trí sảnh tầng, trên tầng lửng, gần đầu mối giao thông lên xuống… Trường hợp nhà có khuôn viên rộng, nhà trệt dạng biệt thự vườn… thì một số gia đình có điều kiện đã bố trí hẳn một gian nhỏ mang tính biệt lập làm phòng thờ, mô phỏng theo hình thức truyền thống, thậm chí kết hợp làm thư viện gia đình, nơi trưng bày cổ vật…

Đối với dạng nhà phố diện tích nhỏ, căn hộ chật chội… thì bàn thờ vẫn có thể tính toán sao cho đủ trang nghiêm mà không choán nhiều diện tích. Cơ bản nên chú ý nơi thắp nhang đặt gần hệ thống cửa thông thoáng, đồng thời quan tâm đến tính thống nhất về hình thế, kiểu dáng của tủ thờ sao cho “đồng thanh đồng thủ” với không gian căn hộ. Các thiết kế nội thất theo phong cách đương đại hiện nay đôi khi có sự kết hợp tủ thờ với tủ trang trí, tủ ngăn phòng, tủ để đồ… một cách hài hoà và có sự chăm chút về kiểu dáng, hợp với thẩm mỹ hiện đại mà vẫn không giảm đi yếu tố trang nghiêm cần có. ( KTS Hà Anh Tuấn)