Đáng lý Nghĩa trang Liệt sĩ TPHCM (NTLS TP) sẽ rất quy mô với diện tích 51,8372ha bao gồm 4 khu A,B,C,D. Trong đó, khu A chiếm diện tích lớn nhất hơn 30ha được xây dựng tượng đài, quảng trường, văn phòng, nhà nghỉ, 31 khu mộ và 3 khu B,C,D diện tích gần 22ha là thảm cây xanh, cùng nhiều công trình nghệ thuật khác.
Vì trong Quyết định số 29/QĐ-UB vào năm 1984, UBND TP đã giao cho Sở Thương binh Xã hội (nay là Sở Lao động - Thương binh và Xã hội) thực hiện như trên. Thế nhưng, sau gần ¼ thế kỷ triển khai, đến nay phần đất dành cho các anh hùng liệt sĩ đã mất gần phân nửa, chỉ còn 34,6ha.
Thanh tra TP cho biết, theo báo cáo của Sở LĐTB-XH “do không có kinh phí nên không thực hiện đền bù giải tỏa các khu B,C,D”. Chính vì thế tại khu C, bà Đoàn Thị Minh Trang đã chiếm dụng 5.000m2 đất để cho thuê làm kho bãi!
Không những thế, ông Đồng Xuân Quý, nguyên là cán bộ của Ban quản trang TP (BQT TP), cũng tranh thủ “mượn” hơn 2.200m2 tại khu này để vừa trồng trọt cải thiện đời sống vừa san lấp mặt bằng. Chưa hết, chính BQT TP đã cho 13 tổ chức và cá nhân thuê gần 23.000m2 đất để kinh doanh, làm sân bóng đá, kho chứa hàng, bãi chứa phế liệu… không đúng chức năng, chưa được cơ quan thẩm quyền cho phép.
Theo kết luận của Thanh tra TP, tính đến nay có 10 tổ chức và 333 hộ dân đang sử dụng phần đất được giao cho NTLS TP với diện tích hơn 235.000m2. Trong có Công ty TNHH Tân Hoàn Mỹ sử dụng hơn 6.700m2 từ năm 1994 nhưng không có quyết định giao đất của cơ quan nhà nước và Trung tâm Thương mại Chợ Lớn được UBND TP giao 3.332m2 đất năm 2001 khi chưa có quyết định thu hồi (giao sau khi có quyết định 29).
Còn lại 333 hộ dân hiện đang sử dụng gần 133.000m2 đất đều có giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở. Điều rất khó hiểu là có đến 265 hộ dân được phép xây nhà sau khi đã có quyết định của UBND TP quy hoạch khu vực này là nơi an nghỉ của các liệt sĩ.
Thanh tra TP kết luận: Sở LĐTB-XH TP đã thiếu kiên quyết, không thực hiện đầy đủ Quyết định 29 của UBND TP. Do vậy, đã xảy ra nhiều trường hợp lấn chiếm đất, sang nhượng đất, xây dựng trái phép ngày càng nhiều và phức tạp tại các khu B,C,D.
Hậu quả của việc này là phải điều chỉnh quy mô sử dụng đất NTLS TP từ gần 52 ha còn 34,6 ha. Điều đáng lưu ý là từ tháng 3-1995 Thanh tra TP đã cảnh báo tình hình sử dụng đất tại NTLS TP. Trong đó Thanh tra TP kiến nghị: UBND TP sớm thu hồi toàn bộ các khu B, C, D mà Sở LĐTB-XH không sử dụng và thu hồi các quyết định của UBND huyện Thủ Đức công nhận quyền sử dụng đất, xử lý các trường hợp sang nhượng trái phép.
Tuy nhiên, những kiến nghị này đã bị “quên” trong 12 năm. Do vậy, khi tiến hành thanh tra lại vào năm 2007, Thanh tra TP đã phát hiện từ 105 hộ chiếm dụng đất ban đầu nay đã lên đến 333 hộ, cộng với tình trạng lấn chiếm, sang nhượng, xây dựng trái phép nên không thể thực hiện quy hoạch NTLS TP như Quyết định số 29 của UBND TP.
Ngoài việc kiến nghị UBND TP kiểm điểm, xử lý nghiêm từng cá nhân, các đơn vị Sở LĐTB-XH, BQT TP, UBND quận 9 và UBND các phường Long Bình, Tân Phú, Long Thạnh Mỹ đã không thực hiện đúng chủ trương của TP, Thanh tra TP cũng cho rằng: UBND TP cần rút kinh nghiệm trong việc chưa chỉ đạo xử lý kịp thời báo cáo của Thanh tra năm 1995.