Giải tỏa: Luật nay đã khác!

Chưa hoàn thành khu tái định cư thì nhất quyết chưa được lấy đất của dân, giải phóng mặt bằng là điểm mới quan trọng của Luật Đất đai 2013, có hiệu lực từ ngày 1-7

Ngày 3-7, Tổng cục Đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM tổ chức hội nghị triển khai Nghị định 43/2014 (quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai), Nghị định 45/2014 (quy định về thu tiền sử dụng đất) và Nghị định 47/2014 (quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất).

Hỗ trợ hậu tái định cư

Điều 19 Nghị định 47/2014 quy định về hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất cho cá nhân, hộ gia đình, tổ chức bị thu hồi đất. Cụ thể, trường hợp bị thu hồi 30%-70% diện tích đất nông nghiệp thì được hỗ trợ trong 6 tháng (không di chuyển chỗ ở), 12 tháng (có di chuyển chỗ ở) và 24 tháng (di chuyển đến nơi có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn). Trường hợp bị thu hồi trên 70% diện tích đất nông nghiệp thì thời gian được hỗ trợ lần lượt là 12, 24 và 36 tháng. Mức hỗ trợ tương đương 30 kg gạo/người/tháng theo thời giá tại thời điểm hỗ trợ.

Bên cạnh đó, người bị thu hồi đất cũng được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và kiếm việc làm mới với mức hỗ trợ bằng tiền không quá 5 lần giá đất nông nghiệp nhưng diện tích được hỗ trợ không vượt quá hạn mức giao đất tại địa phương. Đây là những quy định mới so với hệ thống văn bản của Luật Đất đai 2003, được mong chờ sẽ giảm bớt sự xáo trộn cho người bị thu hồi đất, giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống. Thời gian qua, người dân bị giải tỏa gần như phải “tự bơi”, không được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương nên hầu hết đời sống trở nên khó khăn hơn nơi ở cũ.

Theo ông Bùi Ngọc Tuân - Cục trưởng Cục Kinh tế và Phát triển quỹ đất, Tổng cục Đất đai - tinh thần của Luật Đất đai 2013 là phải xây dựng hoàn thành các khu tái định cư thì mới được giải tỏa, di dời dân. “Luật nay đã khác rồi, không vì bất cứ một lý do gì và tình huống khẩn cấp, cấp bách đến đâu mà đẩy dân ra đường. Thậm chí, theo chỉ đạo của Chính phủ, nếu không chuẩn bị được chi phí bồi thường, không xác định được các khu tái định cư thì có thể hủy dự án” - ông Tuân nhấn mạnh.

Ngăn chặn lách luật

Thời gian qua, nhà nước đã thất thu khá nhiều nguồn tài chính từ đất đai. Nghị định 43/2014 lần này siết lại các trường hợp giao đất không thu tiền sử dụng đất, chỉ còn: hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất đất nông nghiệp - lâm nghiệp và người sử dụng đất đặc dụng - rừng phòng hộ; đất xây dựng cơ quan - trụ sở; đất công cộng… Ngoài ra, mở rộng một số trường hợp được giao đất có thu tiền sử dụng đất, thuê đất.

Một điểm mới mà ông Tuân đặc biệt nhấn mạnh là các tổ chức kinh tế sẽ được giao đất có thu tiền sử dụng đất để đầu tư nghĩa trang. Trong khi thị trường bất động sản đang đóng băng thì thị trường đất dành cho người chết lại rất nóng, tại nhiều khu vực giáp ranh với các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM… đang phát triển mạnh các dự án nghĩa trang. Tổng cục Đất đai đã làm một cuộc khảo sát nhỏ tại một xã ở TP Hà Nội cho thấy giá đất nghĩa trang lên đến 20-25 triệu đồng/m2, nhiều nhà đã lấp ao để chuyển thành đất nghĩa trang. Tuy nhiên, do luật cũ không quy định nên nhiều nhà đầu tư đã lách bằng cách đổi tên gọi thành dự án công viên vĩnh hằng.

Ngoài ra, nhiều tổ chức, đơn vị nhà nước được giao đất không thu tiền sử dụng đã chiếm cứ diện tích đất khá lớn, có nhiều khu vực là “đất vàng” nhưng sử dụng không hiệu quả, không đúng mục đích. “Họ cho thuê và phần lớn là lấy tiền chia nhau chứ không đưa vào ngân sách nhà nước” - ông Tuân nói. Vì thế, theo quy định mới, các tổ chức, đơn vị nếu chuyển mục đích sang đất kinh doanh thì phải thực hiện chế độ tài chính theo quy định của pháp luật.

Những vi phạm trước ngày 1-7 có thể được cấp chủ quyền

- Trường hợp sử dụng đất lấn, chiếm đất công trình công cộng nhưng nhà nước điều chỉnh quy hoạch không còn đất công trình công cộng thì người được cấp chủ quyền phải thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật.

- Trường hợp lấn, chiếm đất chưa sử dụng hoặc tự ý chuyển mục đích sử dụng nhưng chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép mà nhà nước có kế hoạch thu hồi đất thì tạm thời cho sử dụng, đăng ký kê khai đất đai theo quy định; nếu nhà nước không có kế hoạch thu hồi thì được xem xét cấp chủ quyền.

- Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất nông nghiệp do tự khai hoang mà đất đó phù hợp với quy hoạch đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền duyệt, không có tranh chấp thì được cấp chủ quyền; nếu vượt hạn mức quy định thì phần diện tích vượt hạn mức phải chuyển sang thuê.