Nan giải bài toán tái định cư

Bài 2: “Bán lúa non” lẽ nào bó tay?

Tình trạng “bán lúa non” (bán lại phiếu TĐC và phiếu bốc thăm các căn hộ chung cư, nền đất) xuất hiện đã nhiều năm nay. Thời gian gần đây tình trạng này ngày càng rầm rộ. Trong số 3.565 hộ đã bốc thăm suất TĐC, đến nay chỉ có 1.914 hộ ký biên bản nhận căn hộ, nền TĐC hoặc nhận tiền tự lo nơi ở mới. Còn 1.651 hộ đã bốc thăm nhưng chưa nhận suất TĐC. Điều đáng quan ngại là phần lớn các trường hợp không chịu nhận suất TĐC (nếu thay đổi địa điểm TĐC) là vì đã bán suất TĐC…

“Muốn lô nào, vị trí nào cũng có”

Tại khu TĐC 10 ha ở phường Tân Thới Nhất (quận 12), người dân vừa được bốc thăm và bàn giao nền đất vào cuối tháng 6-2007 nhưng khi chúng tôi vừa mới hỏi bâng quơ về khu đất thì có đến 2, 3 “cò đất” đã xông tới.

Cò Chiến dắt chúng tôi đi một vòng và giới thiệu “ngọn ngành”: đây là khu TĐC của những hộ dân thuộc bị giải tỏa trên đường Cộng Hòa, vừa được bàn giao, tháng 8 mới xây dựng… Lô đất A53 có diện tích 90m² giáù 480 triệu đồng (bán qua hình thức mua phiếu bốc thăm), phải trả góp cho Nhà nước thêm 150 triệu đồng nữa, lô A32 cùng diện tích nhưng giá 600 triệu đồng vì hai mặt tiền…

Cò Chiến tuyên bố: “Muốn lô nào, vị trí nào cũng có”. Chúng tôi hỏi: Giấy tờ thì sao? Cứ yên tâm ở đây người ta mua nhiều rồi, riêng khu này thôi tôi đã bán đến hơn chục lô… Sau khi cho biết như vậy, cò Chiến còn trấn an: “Mặc dù mua bán giấy tay nhưng vẫn có thể cầm phiếu ra công chứng…”. Không chỉ nền đất, các căn hộ TĐC cũng được “mua bán lúa non” sôi động không kém.

Ba lô chung cư 4, 5, 6 thuộc dự án khu B chung cư Trường đua Phú Thọ, quận 11 mới được bốc thăm và giao nhà từ tháng 5-2007. Đếm những ánh đèn tại 3 lô chung cư này thì thấy số người đến ở chỉ mới hơn một nửa. Thế nhưng, theo thăm dò của chúng tôi, đa số hộ đã đến ở lại không phải là những hộ được bố trí TĐC mà do mua lại hoặc thuê. Có lẽ vì vậy mà việc mua bán phiếu TĐC tại đây khá rầm rộ, cò nhà có mặt “mọi lúc mọi nơi” tại chung cư này.

Nhà cửa đẹp và khang trang thế này tại sao người dân không ở mà bán? Phải chăng chất lượng nhà có vấn đề? Cò Ngân cho biết: Đa số những hộ bán suất TĐC là do không có đủ tiền để mua nhà. Dắt chúng tôi đi coi căn hộ tại tầng 6 tại lô 5, cò Ngân nói: Nếu mua, đặt cọc trước 400 triệu đồng, 50 triệu còn lại sẽ nhận sau khi cùng chủ nhà ra công chứng để tránh việc tranh chấp sau này.

Cò Ngân chỉ tay qua các chung cư khu A đang xây dựng rồi giới thiệu: “Hay muốn mua chung cư này, rẻ hơn một tí vì chưa được bốc thăm. Giá một phiếu TĐC chỉ khoảng 390 triệu đồng, muốn mua tầng nào cũng có…”. Theo quy định thì chỉ có người được bố trí TĐC mới được ký tên nhận giấy tờ nhà, trong khi thời gian trả góp kéo dài đến 10 năm. Vì vậy chúng tôi đề nghị được gặp chủ nhà nhưng cò Ngân đưa ra 3 hợp đồng nhà sắp ra công chứng để trấn an và lờ đi đề nghị của chúng tôi.

Sau giải tỏa, về đâu?

Lân la tại khu vực này, chúng tôi gặp được ông Nguyễn H. - gia đình thuộc diện giải tỏa của dự án Trường đua Phú Thọ, đang sống trong một căn nhà xập xệ gần đó. Ông cho biết đã buộc phải bán suất TĐC tại khu B chung cư Trường đua Phú Thọ. Vì sao? “Tôi sống bằng nghề đạp xích lô, bà vợ tôi nương nhờ xe cháo huyết bán dọc đường, 2 đứa con vẫn đang tuổi ăn học.

Bán phiếu TĐC tại chung cư với giá 290 triệu đồng, tôi mua một miếng đất sang tay giá 150 triệu đồng tại Đồng Nai, cất một căn nhà vài chục triệu để ở, số tiền còn lại gửi ngân hàng lấy tiền lời hàng tháng để trang trải việc học hành cho 2 đứa con”, ông giải thích. Ông cho biết tuần sau sẽ về Đồng Nai với tâm trạng bùi ngùi: “Chung cư rất đẹp, khang trang nhưng chúng tôi… sống không quen. Hơn nữa, mỗi tháng phải trả phí chung cư và 3 chiếc xe (1 xích lô, 1 xe bán cháo và 1 xe Honda) phải đến 150 ngàn. Với mức thu nhập của cả nhà chưa đến 2 triệu đồng/tháng, làm sao chúng tôi có khả năng góp 4 triệu đồng/tháng để mua nhà?”.

Mặc dù hiện nay chưa có con số chính thức về việc bán suất TĐC tại TPHCM nhưng theo báo cáo sơ bộ của các quận - huyện, chung cư 14A Lạc Long Quân có đến 202 hộ không phải là đối tượng TĐC, tại khu TĐC của khu đô thị mới Thủ Thiêm có trên 200 trường hợp đã bán phiếu TĐC… Trong đó, một số chung cư có số lượng bán suất TĐC hơn một nửa.

Tại nhiều cuộc họp về TĐC, Ban Kinh tế - Ngân sách HĐNDTP đã từng đề cập đến các giải pháp nhằm xử lý việc “bán lúa non”. Hầu hết chủ tịch UBND các quận, huyện đều lắc đầu, nhất là hiện nay những trường hợp “bán lúa non” đều được thực hiện bằng hình thức ủy quyền. Cách đây vài năm, UBNDTP cũng định “siết” lại việc này bằng cách đưa ra quy định sau 3 năm TĐC thì người dân mới có thể chuyển nhượng căn hộ chung cư và phải đóng thêm phí chênh lệch…

Thế nhưng quy định này không thể ban hành vì một số nội dung trái với luật định. TP cũng đã thành lập đoàn kiểm tra về tình hình mua bán suất TĐC nhưng bước đầu cũng chỉ để nắm tình hình, chứ chưa thể có hướng xử lý căn cơ vấn đề trên. UBND các quận - huyện và Sở Xây dựng cũng nhiều lần kiến nghị lãnh đạo TP có những biện pháp mạnh để xử lý các trường hợp mua bán lúa non nhưng giải pháp nào thì chưa cơ quan nào hiến kế được.

Bài toán TĐC quả là quá nan giải. Các khu TĐC quá kém về cơ sở hạ tầng thì người dân TĐC đành phải ở. Các khu TĐC tốt hơn, nhà cửa đàng hoàng thì người dân thuộc diện TĐC lại không thể ở vì sinh hoạt phí tăng, không có khả năng trả góp và nhiều lý do khác. Rốt cuộc, cuộc sống đa số người dân TĐC vẫn không thể khá hơn trước.

Thay vì đưa ra một biện pháp mạnh, có lẽ TP cần tập trung vào các giải pháp căn cơ hơn: Đó là làm sao để người dân ổn định được cuộc sống sau khi TĐC vì không an cư thì khó mà lạc nghiệp. Công tác TĐC cho người dân chỉ thực sự có ý nghĩa khi TPHCM đạt được mục tiêu đã đề ra là cuộc sống người dân cao hơn hoặc ít nhất bằng nơi ở cũ.

Theo Hạnh Nhung, Đình Lý - Sài Gòn Giải Phóng