Thăm 'thành phố Đá' Zanzibar

Zanzibar ngày nay là tên của hai đảo cách bờ biển Đông Phi thuộc về Tanzania: Unguja (còn được gọi Zanzibar) và Pemba. Thủ phủ quần đảo này nằm trên đảo Unguja và cũng được gọi Zanzibar. Khu cũ của thành phố, tên Phố Đá (Stone Town), là Di sản thế giới vào năm 2000.

Tên "Zanzibar" có lẽ bắt nguồn từ tiếng Ba Tư Zangi-bar ("bờ biển người da đen"). Tuy nhiên, tên này cũng có thể bắt nguồn từ tiếng Ả Rập Zayn Z'al Barr ("nước này đẹp"). Ở Tanzania, "Zanzibar" thường chỉ đảo Unguja nói riêng và đôi khi đồng nghĩa với "Quần đảo Gia vị". Nhưng trên thế giới, tên gọi "Quần đảo Gia vị" lại dùng để nói đến quần đảo Maluku của Indonesia. Đảo Pemba là đảo duy nhất, trừ Zanzibar, vẫn còn sản xuất nhiều đinh hương; công việc sản xuất này là nguồn thu nhập gia vị chính của quần đảo này.

Dân thường trực đầu tiên của Zanzibar là các tổ tiên của người Hadimu và Tumbatu mà bắt đầu đến từ đại lục Đông Phi vào khoảng năm 1000 CN. Họ đã thuộc về nhiều dân tộc ở đại lục; nhưng tại Zanzibar, họ sống ở những làng nhỏ, không hợp nhất thành đơn vị hành chính lớn hơn và không có tổ chức trung ương nên dễ bị người bên ngoài chinh phục.

Đồ gốm cổ tại đây chứng tỏ những đường buôn bán với Zanzibar đã tồn tại từ thời Assyria cổ. Những người buôn bán từ Ả Rập, vùng vịnh Ba Tư ở Iran ngày nay (nhất là Shiraz), và Tây Ấn Độ có thể đã đến thăm Zanzibar từ thế kỷ 1. Họ lợi dụng gió mùa để băng qua Ấn Độ Dương và vào cảng tại Thị xã Zanzibar ngày nay. Tuy quần đảo này không có nhiều tài nguyên đối với những người buôn bán nhưng nó là nơi để tiến gần những thị xã dọc theo bờ biển Đông Phi.


Một vài người buôn bán từ vùng vịnh Ba Tư bắt đầu cư trú tại Zanzibar vào cuối thế kỷ 11 hay thế kỷ 12; họ lấy vợ thổ dân và cuối cùng một vua (được gọi là Mwenyi Mkuu hay Jumbe) được chọn từ dân Hadimu. Người thống trị tương tự dưới tên Sheha được chọn từ người Tumbatu. Cả hai người này không có nhiều quyền, nhưng họ giúp chắc chắn tên tuổi của hai dân tộc này.

Vụ Vasco da Gama thăm vào năm 1499 là đầu thời kỳ châu Âu có ảnh hưởng đến vùng này. Bồ Đào Nha tuyên bố quyền hành đảo này năm 1503. Vào tháng 8 năm 1505, nó trở thành một phần của Đế quốc Bồ Đào Nha khi Đại úy João Homere thuộc hạm đội của Francisco de Almeida chiếm đảo này và tuyên bố quyền hành của Bồ Đào Nha. Đảo này còn là thuộc địa Bồ Đào Nha đến năm 1698, khi Zanzibar trở thành một phần của Oman, dưới quyền hành của Quốc vương Oman.

Sayyid Said bin Sultan al-Busaid di chuyển thủ đô của ông từ Muscat tại Oman đến Phố Đá năm 1840. Sau khi qua đời năm 1856, các con ông tranh nhau ngôi báu. Ngày 6 tháng 4 năm 1861, Zanzibar và Oman bị chia thành hai vương quốc riêng. Sayyid Majid bin Said Al-Busaid (1834/1835–1870), con thứ sáu của ông, trở thành Quốc vương Zanzibar, còn con thứ ba Sayyid Thuwaini bin Said al-Said trở thành Quốc vương Oman.

Vào lúc này, Quốc vương Zanzibar cũng có quyền hành một phần lớn của bờ biển Đông Phi, được gọi là Zanj, bao gồm Mombasa và Dar es Salaam, và các đường buôn bán kéo dài hơn vào miền trung châu Phi, chẳng hạn tới Kindu trên sông Congo. Vào tháng 11 năm 1886, hội đồng biên giới Đức-Anh định Zanj là dải đất rộng 10 hải lý (19km) dọc theo bờ biển từ mũi Delgado (ngày nay thuộc Mozambique) đến Kipini (ngay này thuộc Kenya), bao gồm các đảo trên biển và một số thị xã ở Somalia ngày nay. Tuy nhiên, từ 1887 đến 1892, cả lãnh thổ này bị chiếm thành thuộc địa của Vương quốc Anh, Đức, và Ý, nhưng một số vùng vẫn không được bán hay nhượng chính thức đến thế kỷ 20 (Mogadishu qua Ý năm 1905 và Mombasa qua Kenya năm 1963).

Đế quốc Anh từ từ tiếp quản, Zanzibar và vị trí Anh được định chính thức trong Hiệp ước Helgoland-Zanzibar năm 1890, trong đó Đức hứa không đụng đến lãnh thổ Anh ở quần đảo Zanzibar. Zanzibar trở thành lãnh thổ phụ của Vương quốc Anh năm đó. Mới đầu Anh gửi tể tướng để cai trị từ 1890 đến 1913, rồi thường trú từ 1913 đến 1963.

Ngày 27 tháng 8 năm 1896, Chiến tranh Anh-Zanzibar bùng nổ về vụ nối ngôi Quốc vương Hamad bin Thuwaini và kết thúc với kết quả Quốc vương Hamoud bin Mohammed được lên ngôi. Vụ này là chiến tranh ngắn nhất trong lịch sử; Zanzibar đầu hàng sau 45 phút. Bằng lòng với những đòi hỏi của Anh, Hamoud kết thúc vai trò của Zanzibar là trung tâm buôn bán nô lệ ở Đông Phi vốn đã bắt đầu dưới Triều đại của Quốc vương Oman vào thế kỷ 17. Sau khi giải tán trung tâm này, Quốc vương Hamoud cấm chế độ nô lệ, thả các nô lệ của Zanzibar, và bồi thường cho các chủ nô vào năm 1897.

Ngày 10 tháng 12 năm 1963, Zanzibar được độc lập từ sự cai trị của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland với chế độ quân chủ lập hiến dưới Quốc vương. Tình trạng này không kéo lâu, vì Quốc vương bị lật đổ ngày 12 tháng 1 năm 1964, và ngày 26 tháng 4 cùng năm, Zanzibar hợp nhất với nước Tanganyika trên đại lục để trở thành Tanzania, nó vẫn còn một phần của cộng hòa này đến ngày nay.

Quốc kỳ mới của Zanzibar được kéo lên lần đầu tiên vào tháng 1 năm 2005.

DiaOcOnline.vn tổng hợp